Porosty (łac. Lichenes) – tradycyjna nazwa licznej grupy grzybów (ponad 20% wszystkich gatunków grzybów (Fungi), określanych jako zlichenizowane, tworzących obligatoryjne symbiozy głównie z prokariotycznymi cyjanobakteriami (Cyanobacteria) lub eukariotycznymi zielenicami (Chlorophyta). Jako samodzielna jednostka taksonomiczna, przestała istnieć w 1981 roku, w wyniku zmian wprowadzonych przez Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Botanicznej. Pojęcie to ujmowane jest obecnie w kategoriach ekologicznych (podobnie jak grzyby mikoryzowe), a nie systematycznych.

Nauka zajmująca się porostami to lichenologia.
 Porosty są organizmami pionierskimi porastającymi korę drzew, kamienie, gleby najbardziej ubogie, a także bardziej suche zwane też "glebami poligonowymi". Występują niemalże na wszystkich długościach i szerokościach geograficznych. Najwięcej gleb poligonowych znajduje się w tundrze, a także na pustyniach i stepach. Gleby tundrowe, pustynne i stepowe należą do bardzo ubogich w przyswajalny azot i dlatego porosty, asymilują azot z atmosfery przy pomocy cyjanobakterii znajdujących w zgrubieniach plechy zwanych cefalodiami. Asymilacja azotu przez porosty (a właściwie sinice) zachodzi w zakresie temperatur -5 °C-35 °C[1].

Porosty spotkać można na korze drzew (epifity), drewnie (epiksylity), glebie (epigeity) oraz na naturalnych i antropogenicznych podłożach skalnych, takich jak skałki, kamienie i głazy narzutowe, beton, tynk, cegły, eternit, dachówki (epility). Duża grupa porostów zasiedla różne podłoża, gatunki takie określamy jako ubikwistyczne. Na przykład niektóre chrobotki (chrobotek szydlasty – Cladonia coniocraea, strzępiasty – Cladonia fimbriata) osiedlają się głównie na murszejących pniakach, często jednak występują także na glebie, korze drzew, a nawet pokrytym cienką warstewką gleby podłożu skalnym.
Budowa i czynności życiowe porostów
Budowa

Porosty tworzą plechy, które mogą mieć dwie postacie. Komponenty grzybowe i glon mogą być rozmieszczone równomiernie (plecha homeomeryczna) lub komponenty ułożone są warstwowo (plecha heteromeryczna). W drugim przypadku wyróżniamy korę górną (grzyb), warstwę glonową i niżej warstwa strzępek grzyba.

Plecha porostów może mieć formy:
nitkowatą
krzaczkowatą – porozgałęziana i wzniesiona (zwisająca w wypadku porostów nadrzewnych)
listkowatą – lekko odstaje od podłoża i przypomina pofałdowany na brzegach liść
skorupiastą – płaska i ściśle przylega do podłoża np. skały, muru lub kory drzewa
proszkowatą – płaska i przylegająca do podłoża, mniejsza od skorupiastej

Wiek pospolitych u nas porostów nadrzewnych i naziemnych jest określany z reguły na kilka do kilkunastu lat; najbardziej długowieczne z tej grupy żyją 50-100 lat. Naskalne porosty o plechach skorupiastych mogą dożywać od 2-4,5 tysiąca lat (np. wzorzec geograficzny – Rhizocarpon geographicum). Najwolniej rosną porosty o plechach skorupiastych np. wzorzec geograficzny przyrasta rocznie 0,25–0,5 mm, pawężnice (Peltigera) 1-3 cm rocznie.
Symbioza

W symbiozie komponent grzybowy określany jako mikobiont należy w przeważającej części (ok. 98%) do workowców (Ascomycota), rzadziej grzybów podstawkowych (Basidiomycota) lub grzybów niedoskonałych (Deuteromycota). Komponentami autotroficznymi, określanymi mianem fotobiont, są zielenice lub sinice. Najczęściej spotykanym fotobiontem są przedstawiciele rodzajów trebouksja (Trebouxia) i trentepolia (Trentepohlia) – zielenice oraz trzęsidło (Nostoc) – sinica. Wymienione rodzaje występują w plechach ponad 90% gatunków porostów. Inne stosunkowo często tworzące porosty zielenice to Coccomyxa, Chlorella i Cystococcus. Większość porostów współtworzą zielenice, sinice zawiera 8% porostów, np. Peltigera, Collema, Leptogium, Stereocaulon i Lichinia[1]. Związki między tymi organizmami mogą mieć różny charakter, od bardzo swobodnego po bardzo ścisły i jest różnie interpretowany. Niektórzy uważają go za związek mutualistyczny inni jako symbiozę antagonistyczną (helotyzm, pasożytnictwo, endosaprofityzm, glonopasożytnictwo). Obok podstawowego, niektóre porosty zawierają także dodatkowy gatunek fotobionta, który umieszczony jest zazwyczaj w określonych partiach plechy – cefalodiach. Na plechach porostów mogą także występować grzyby naporostowe – w formie pasożytów, saprobiontów lub organizmów parasymbiotycznych. Nic więc dziwnego, że plechy porostów porównuje się często do miniaturowych ekosystemów.

Współtworzące porosty sinice mają zdolność wiązania azotu atmosferycznego, co ma istotne znaczenie w warunkach braku łatwo przyswajalnych jego form. Sinice przekazują grzybom również powstałą w wyniku fotosyntezy glukozę. Zielenice zaś przekazują sacharydy takie jak: erytrytol, tetrytol, rybitol lub sorbitol[1].
Rozmnażanie

Rozmnażanie porostów następuje w wyniku wytwarzania diaspor, które podzielić można na diaspory zlichenizowane oraz diaspory niezlichenizowane. Diaspory zlichenizowane to różnego typu wytwory, np. wyrostki – izydia lub urwistki – soredia (powstające w soraliach), złożone ze strzępek mikobionta i komórek fotobionta, które po oddzieleniu od macierzystej plechy mogą odtworzyć (w sprzyjających warunkach) nowy organizm o identycznych genetycznie cechach. Diaspory niezlichenizowane są wyłącznymi wytworami grzybni mikobionta. Zaliczyć można do nich zarodniki (mejospory) – askospory lub bazydiospory, których wytworzenie poprzedzone jest procesem płciowym, typowym dla danej grupy grzybów, powstające w charakterystycznych dla danego rodzaju grzyba owocnikach (np. perytecja – otocznie lub apotecja – miseczki) oraz konidia (mitospory), powstające z wyspecjalizowanych strzępek grzybni wegetatywnej, zazwyczaj w różnego typu owocowaniach (np. pyknidiach). Propagacja diaspor odbywa się biernie, za pośrednictwem wiatru, wody lub zwierząt. W przypadku diaspor niezlichenizowanych, utworzenie nowej plechy (lichenizacja) możliwe jest tylko w wyniku bezpośredniego kontaktu rozwijającej się z diaspory grzybni mikobionta z komórkami odpowiedniego fotobionta. Zjawisko to nie odgrywa zapewne głównej roli w procesie rozprzestrzeniania się porostów. Reprodukcja porostów następuje także w wyniku mechanicznej fragmentacji plech (np. u naziemnych chrobotków Cladonia spp.). rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae):
chrobotek alpejski (Cladonia stellaris)

chrobotek czarniawy (Cladonia stygia)

karlinka brodawkowata (Pycnothelia papillaria)

Z rodziny chróścikowatych (Stereocaulaceae):

chróścik - wszystkie gatunki (Stereocaulon spp)

Z rodziny czasznikowatych (Icmadophilaceae):

czasznik modrozielony (Icmadophila ericetorum)

Z rodziny granicznikowatych (Lobariaceae):

granicznik - wszystkie gatunki (1) (Lobaria spp.)

podgranicznik - wszystkie gatunki (1) (Sticta spp.)

tarczynka przygraniczna (1) (Lobarina scrobiculata)

Z rodziny kruszownicowatych (Umbilicariaceae):

kruszownica - wszystkie gatunki (Umbilicaria spp.)

pęcherzyca nadobna (Lasallia pustulata)

Z rodziny obrostowatych (Physciaceae):

obrostnica - wszystkie gatunki (Anaptychia spp.)

turzynka okazała (1) (Heterodermia speciosa)

Z rodziny odnożycowatych (Ramalinaceae):

odnożyca rynienkowata (1) (Ramalina calicaris)

odnożyca włosowata (1) (Ramalina thrausta)

odnożyca- pozostałe gatunki (Ramalina)

Z rodziny pawężnicowatych (Peltigeraceae):

dołczanka - wszystkie gatunki (Solorina spp.)

pawężnica - wszystkie gatunki (Peltigera spp.)

Z rodziny pawężniczkowatych (Nephromataceae):

pawężniczka - wszystkie gatunki (Nephroma spp.)

Z rodziny puchlinkowatych (Thelotremaceae):

puchlinka ząbkowata (Thelotrema lepadinum)

Z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae):

biedronecznik - wszystkie gatunki (Punctelia spp.)

brunka Delisa (Neofuscelia delisei)

czerniaczek alpejski (Allantoparmelia alpicola)

cienik - wszystkie gatunki (Pseudephebe spp)

kobiernik - wszystkie gatunki (1) (Parmotrema spp.)

koralinka rozgałęziona (Allocetraria madreporiformis)

mąklik otrębiasty (Pseudevernia furfuracea)

nibypłucnik - wszystkie gatunki (Cetrelia spp.)

oskrzelka rynienkowata (Flavocetraria cucullata)

pawężnik Laurera (1) (Tuckernaria laureri)

płaskotka reglowa (Parmeliopsis hyperopta)

płaskotka rozlana (Parmeliopsis ambigua)

płucnica płotowa (Cetraria sepincola)

płucnica zielonawa (Cetraria chlorophylla)

płucniczka Delisa (Cetrariella delisei)

płucnik modry (Platismatia glauca)

popielak pylasty (Imshaugia aleurites)

przylepka - wszystkie gatunki (Melanelia spp.)

przystrumyczek pustułkowy (Hypotrachyna revoluta)

pustułka - wszystkie gatunki, z wyjątkiem pustułki pęcherzykowatej (Hypogymnia spp., z wyjątkiem Hypogymnia physodes)

szarzynka - wszystkie gatunki (Parmelina spp.)

tapetka - wszystkie gatunki (Arctoparmelia spp)

tarczownica - wszystkie gatunki, z wyjątkiem tarczownicy bruzdkowanej (Parmelia spp., z wyjątkiem Parmelia sulcata)

tarczynka dziurkowana (Menegazzia terebrata)

wabnica kielichowata (Pleurosticta acetabulum)

zeżyca seledynowa (1) (Flavopunctelia flaventior)

złotlinka jaskrawa (Vulpicida pinastri)

żełuczka - wszystkie gatunki, z wyjątkiem żełuczki izydiowej (Xanthoparmelia spp., z wyjątkiem Xanthoparmelia conspersa)

żółtlica chropowata (Flavoparmelia caperata)

brodaczka - wszystkie gatunki (Usnea spp.)

mąkla odmienna (Evernia mesomorpha)

mąkla rozłożysta (1) (Evernia divaricata)

rożynka posępna (Cornicularia nomoerica)

włostka - wszystkie gatunki (Bryoria spp.)

żyłecznik zwisający (Alectoria sarmentosa)

Z rodziny złociszkowatych (Chrysotrichaceae):

złociszek jaskrawy (Chrysothrix candelaris)

Z rodziny złotorostowatych (Teloschistaceae):

błyskotka - wszystkie gatunki (Fulgensia spp.)

jaskrawiec morski (Caloplaca marina)

wikipedia.pl